‘Bij hem ligt de vraag en bij mij ligt een deel van het antwoord’

Hoe zorg je er na de matchingsbijeenkomst voor dat de onwennigheid van de eerste aftastende fase verdwijnt? Hoe kom je tot een situatie, waarin je daadwerkelijk als coach en deelnemer iets voor elkaar kunt betekenen? De oplossing komt van coach Sjef Smid en deelnemer Abdulaziz:‘Ga samen skiën in zo’n skihal. Wij hebben daar verschillende keren op de grond gelegen, maar we zijn wel dichter bij elkaar gekomen’. Een andere tip: ‘Luister samen naar muziek. Wij luisterden in de auto naar Jacques Brel.’ Franstalige muziek, wat voor Abdulaziz uit Guinee ook een beetje als thuiskomen voelt. ‘Au Suivant’, grapt Sjef, terwijl hij kijkt naar Abdulaziz. Abdulaziz knikt instemmend, alsof hij exact weet waar Sjef op doelt. De interviewer blijft het achterliggende antwoord schuldig, maar duidelijk is dat deze twee mannen elkaar in het afgelopen jaar helemaal gevonden hebben.

– Door Gerard van den Berg –
Sjef en Abdulaziz ontmoeten elkaar ruim een jaar geleden bij de module Theater, een samenwerking tussen de ToekomstAcademie Tilburg van New Dutch Connections en Het Zuidelijk Toneel. Voor hen blijft het contact niet beperkt tot de drie maanden van de module; ze zien elkaar nog bijna dagelijks en het lijkt een match voor het leven. Ruim een jaar na de matchingsbijeenkomst zoeken we ze op in het gebouw van Het Zuidelijk Toneel, waar ze allebei inmiddels kind aan huis zijn. Ze nemen ons mee terug na de eerste ontmoeting. Abdulaziz: ‘Ik stond in het midden van een kring en opeens komt hij achter mij staan. Hij zei: ‘Hier ben ik!’ Sjef: ‘Ik wist een dag eerder dat we aan elkaar gekoppeld zouden worden. Op de dag zelf zag ik hem in de hoek staan met zijn naambordje. Ik zag meteen dat hij veel plezier had. Bij de matching vond ik het bijzonder dat ik na de koppeling mijn ogen dicht moest doen en mij moest overgeven aan Abdulaziz. Ik gaf hem het vertrouwen om mij te gidsen.’

‘Abdulaziz heeft in het begin alleen maar handen staan schudden’
Een paar dagen later staan ze samen in een skihal. Sjef grapt: ‘Ik wilde indruk maken op Abdulaziz en skiën is het enige wat ik goed kan.’ Het blijkt de basis voor een bijzondere periode, waarin Sjef Abdulaziz door het Tilburgse leven gidst. ‘De bedoeling van de module is dat jongeren als Abdulaziz kennis maken met jouw netwerk. Abdulaziz heeft in het begin alleen maar handen staan te schudden. En niet van de minste mensen: acteurs Frank Lammers en Jan Hammenecker, maar ook verschillende wethouders in Tilburg. Abdulaziz is een beroemdheid hier en is hier helemaal opgenomen. Hij doet ook mee aan het carnaval.’ Voor Sjef was het vanzelfsprekend om Abdulaziz op te nemen in zijn wereld. ‘De samenleving is goed voor mij geweest. Laat mij eens goed wezen voor de samenleving zonder daar hele hoge idealistische gedachtes bij te hebben.’

EenIlias-JostijnLigtvoetFotografie-

‘Bij hem ligt de vraag en bij mij ligt een deel van het antwoord’
Sjef heeft ook een duidelijk advies voor toekomstige coaches. ‘Je moet voorzichtig beginnen. Niet jezelf vooropstellen en je profileren als wereldverbeteraar. Voor mij is het een kwestie van afwachten. Bij hem ligt de vraag en bij mij ligt een deel van het antwoord. Het is belangrijk het initiatief open te houden. Als je een jongere hebt die wat introverter is, zul je wat smeermiddel moeten gebruiken. Maar dat is bij ons niet nodig geweest.’
Niet veel later in het gesprek voegt Sjef er een beetje grappend nog aan toe. ‘Misschien moet je er niet zo diep ingaan als ik. Wij hadden formeel ook een afspraak voor drie maanden. Nu zijn we een jaar verder. Ik kon het niet loslaten. Ik voel me een soort oom voor Abdulaziz. Ik wil er onvoorwaardelijk voor hem zijn. Dat is zo gegroeid en dat voelt goed. Het heeft mij ook veel opgeleverd. Ik maak kennis met een leefwereld die ik nauwelijks kende. Op straat kom ik jongens tegen die mij groeten. Ze blijken bij Abdulaziz in huis te zitten. Het contact houdt mij jong en met beide benen in de maatschappij.’

Het opvallende aan de match tussen Sjef en Abdulaziz is dat ze aan elkaar gekoppeld werden vanwege hun gedeelde passie voor koken. Sjef: ‘Het grappige is dat we steeds plannen maken om samen te koken, maar tot dusver is het er niet van gekomen.’ Ze delen hun leven bij een etentje, een biertje op het terras en vooral in het theater. Sjef neemt Abdulaziz mee naar theaterproducties van bekende toneelgroepen, maar het meest bijzondere is toch wel dat ze elkaars werk bekijken. Abdulaziz: ‘Het leukste wat ik gezien heb is de voorstelling Calendar Girls met allemaal oudere dames op een blootkalender. Erg grappig!’ Sjef vult aan: Abdulaziz zit tijdens zo’n voorstelling naast me. Na afloop krijg ik dan adviezen van hem: je doet nu dat, maar je kunt het veel beter zo doen.’

‘Het is hetzelfde als jij je kind ziet voetballen en jij langs de lijn staat’
Op zijn beurt is Sjef onder de indruk van de rol die Abdulaziz vertolkt in Een Ilias, een internationale theatervoorstelling met Belgische jongeren. ‘Als ik hem zie spelen, dan zie ik iemand die van A tot Z aan het genieten is. Ik ken zijn ellende, maar op dat moment zie ik een jongen zonder ellende. Dat is zo fijn om te zien. Het is hetzelfde als jij je eigen kind ziet voetballen en jij langs de lijn staat.’
Voor Abdulaziz is het theater ook een manier om te ontsnappen aan de harde werkelijkheid van het lange wachten. ‘Omdat ik nog geen status heb, mag ik niet werken. Als vrijwilliger werk ik wel bij restaurants, maar dat geeft mij weinig voldoening. Soms zit ik thuis in het AZC en denk ik aan mijn procedure, mijn familie, mijn toekomst. Ik voel me onzeker en heb geen zin om te koken of theater te maken. Ik denk: alles moet stoppen! Maar een halfuur later denk weer: ik moet doorgaan, ik kan niet stoppen. Ik moet proberen voor mezelf te zorgen door bezig te blijven.’ In dit soort fases komt ook de betekenis van een coach als Sjef om de hoek kijken. ‘Ik hoef maar te appen en hij komt naar mij toe. Sjef is heel belangrijk voor mij. Hij gaat met mij naar de advocaat, de dokter. Heel veel dingen. Hij brengt mij ook op nieuwe ideeën. Ik ben heel trots op hem.’

Sjef: ‘Ik vind zijn positieve instelling heel bijzonder. Elke brief van de IND is negatief, maar die dompers weet hij steeds weer te incasseren. Soms denkt hij een dag: stik er maar in. De volgende dag staat hij er weer. Hij is de spil in het grote web van jongeren in Tilburg. Als er iemand is die het schoolvoorbeeld is van hoe het moet, dan is hij het wel. Hij is continu bezig met investeren, investeren, investeren… En wat krijgt hij terug? Niets.’ 

‘Abdulaziz is een jongen die alleen maar kan slagen in de toekomst’
Hoewel Abdulaziz zich in Guinee vooral toelegde op muziek, is hij zich hier in Nederland steeds meer aan het toeleggen op theater. Abdulaziz: ‘We zijn nu aan het kijken of ik op het ROC de opleiding Theater kan volgen.’ Sjef vult aan. ‘Het is een ingewikkeld proces, omdat hij niet de juiste vooropleiding heeft en nog geen status heeft. Je komt vaak bij onwil uit. Via achterdeurtjes hopen we dit probleem toch op te lossen. Ik kan er niet bij dat zo’n jongen niet de kans krijgt. Hij is al vier jaar van huis weg en is in een cruciaal deel  van zijn leven op zichzelf aangewezen. Ik weet dat we niet alle ellende op ons kunnen nemen, maar je moet ook kijken naar de positieve elementen in de vijver. Abdulaziz is een jongen die alleen maar kan slagen in de toekomst.’

Wat heeft jullie samenwerking tot een succes gemaakt? Sjef: ‘De bereidheid om wederzijds in elkaar te willen investeren. Daar komt bij dat we veel gedeelde passies hebben.’ Abdulaziz: ‘Sjef heeft zich helemaal open gesteld voor mij. Hij staat op ieder moment voor me klaar.’ Sjef verwoordt het als volgt: ‘Ik ben in zijn leven gekropen en hij in het mijne. Ik heb Abdulaziz het afgelopen jaar zien groeien. Hij heeft plezier in het theater maken en met de mensen om zich heen.’ Dat het vertrouwen bij Abdulaziz groeit blijkt als we na het interview door het gebouw van Het Zuidelijk Toneel lopen en hij trots poseert bij afbeeldingen van Een Ilias en een beeld van Joop Doderer en zich later verkleedt voor een toekomstige rol. Duidelijk is dat we nog veel van hem gaan zien! Het liefst zou Abdulaziz zijn eigen levensverhaal willen vertellen in het theater of in een film. ‘Ik ben ooit begonnen aan een filmscript over mijn leven. Dat ligt nu stil. Het is momenteel een worsteling voor mij. Je wilt mensen blij maken als acteur, terwijl het tegelijk niet goed gaat met je.’

Heeft Sjef de afhankelijkheidsrelatie in het afgelopen jaar zien veranderen in een meer gelijkwaardige relatie? ‘Dat blijft een ingewikkeld proces, omdat de juridische procedure daartussen zit. Ik kan geen eigenaar van zijn probleem worden. Het enige wat ik kan doen is naast hem staan. Ik hoef er niets van te vinden, maar ik kan er voor hem zijn als hij mij nodig heeft. Dat is best moeilijk, maar het is ‘fijn’ moeilijk. Ik ben dit jaar 45 jaar getrouwd. Dat wil ik nog een keer gaan vieren met mijn vrouw en kinderen. Ik wil dat Abdulaziz er ook bij is, als wij sjiek uiteten gaan. Hij hoort erbij.’

De voorstelling Een Ilias met Abdulaziz is de komende maanden ook op verschillende scholen te zien. Meer informatie vind je op website van Het Zuidelijk Toneel. Ook coach of maatje worden van een vluchteling. Stuur een e-mail naar vrijwilligers@newdutchconnections.nl